Sau mỗi vết thương ngoài da – dù là do tai nạn, phẫu thuật hay mụn trứng cá – cơ thể chúng ta đều có cơ chế tự chữa lành. Tuy nhiên, quá trình hồi phục này đôi khi không diễn ra “êm đẹp” như mong đợi. Thay vì liền da phẳng phiu, một số người lại hình thành những vết sẹo cứng, nhô cao, có màu hồng hoặc tím và ngày càng lan rộng – đó chính là sẹo lồi.
Không chỉ gây mất thẩm mỹ, sẹo lồi còn khiến người mắc cảm thấy ngứa ngáy, khó chịu, thậm chí đau nhức nếu chạm vào. Nhiều người vì vậy mà mặc cảm, thiếu tự tin, đặc biệt khi sẹo xuất hiện ở vùng dễ thấy như mặt, cổ, vai hay ngực.
Vậy sẹo lồi là gì? Tại sao có người dễ bị sẹo lồi hơn người khác? Có cách nào điều trị hiệu quả không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của sẹo lồi, nguyên nhân hình thành, các phương pháp điều trị hiện đại và cách phòng tránh để giữ làn da khỏe mạnh, tự nhiên.
Sẹo lồi là gì?
Sẹo lồi (tiếng Anh: keloid) là một dạng sẹo bất thường hình thành sau khi da bị tổn thương. Khác với sẹo thường chỉ nằm gọn trong phạm vi vết thương ban đầu, sẹo lồi lại có xu hướng lan rộng và nhô cao hơn hẳn, thậm chí vượt ra ngoài ranh giới ban đầu của vết thương.
Sẹo lồi thường có màu hồng nhạt, đỏ, tím hoặc sẫm, bề mặt căng bóng, cứng chắc và thường kèm theo cảm giác ngứa, châm chích hoặc đau nhẹ. Chúng không biến mất theo thời gian và rất khó điều trị dứt điểm nếu không can thiệp y khoa.
Một điểm cần lưu ý là sẹo lồi khác với sẹo phì đại (hypertrophic scar) – dù cả hai đều là dạng sẹo dày, nhô lên nhưng sẹo phì đại chỉ tồn tại trong phạm vi vết thương và có thể mờ dần theo thời gian, trong khi sẹo lồi phát triển không kiểm soát và có thể tái phát nhiều lần sau điều trị.
Nguyên nhân gây sẹo lồi
Việc hình thành sẹo lồi có liên quan đến quá trình tự chữa lành của cơ thể. Khi da bị tổn thương, cơ thể sẽ sản sinh collagen để vá lành vết thương. Tuy nhiên, trong trường hợp bị sẹo lồi, cơ thể sản sinh quá nhiều collagen, dẫn đến việc mô sẹo phát triển quá mức và lan rộng.
Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ phổ biến gồm:
- Yếu tố di truyền
- Những người có tiền sử gia đình từng bị sẹo lồi thường có nguy cơ cao hơn.
- Có một số bằng chứng cho thấy sẹo lồi có tính chất di truyền, đặc biệt ở những người có cơ địa “sẹo lồi”.
- Chủng tộc và sắc tố da
- Người châu Á, châu Phi và Mỹ Latin có nguy cơ cao hơn người da trắng.
- Người có làn da sẫm màu thường dễ phát triển sẹo lồi hơn.
- Vị trí của vết thương. Một số vùng trên cơ thể có xu hướng dễ bị sẹo lồi hơn, như:
- Ngực trên
- Vai
- Sau tai (thường sau xỏ khuyên)
- Lưng trên
- Cằm và quai hàm
- Tuổi tác: Sẹo lồi thường phát triển mạnh ở người trẻ tuổi đặc biệt là từ 10 đến 30 tuổi khi quá trình tái tạo tế bào da diễn ra mạnh mẽ.
- Nguyên nhân cơ học hoặc viêm nhiễm
- Vết thương không được xử lý đúng cách: nhiễm trùng, viêm kéo dài, mưng mủ…
- Vết cắt do tai nạn, phẫu thuật, mụn trứng cá, bỏng, xăm mình hoặc xỏ khuyên.
- Căng da hoặc chấn thương lặp đi lặp lại: Khi vùng da bị kéo căng liên tục hoặc bị ma sát, tác động cơ học nhiều lần, mô sẹo có thể phát triển bất thường thành sẹo lồi.
Sự hình thành sẹo lồi là sự kết hợp giữa yếu tố cơ địa và môi trường, vì vậy việc hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn phòng ngừa sớm và điều trị hiệu quả hơn. Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu dấu hiệu nhận biết sẹo lồi và những ảnh hưởng mà nó gây ra.
>>>Xem ngay: Sẹo lõm là gì? Nguyên nhân, mức độ ảnh hưởng và cách điều trị sẹo lõm hiệu quả
Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết sẹo lồi
Sẹo lồi có thể nhận biết khá rõ ràng nhờ các biểu hiện đặc trưng sau:
Hình dạng và kích thước
- Sẹo có dạng gồ lên bề mặt da, bề mặt mịn hoặc bóng, có thể cứng chắc khi sờ vào.
- Đặc biệt, sẹo lồi vượt ra khỏi ranh giới ban đầu của vết thương – điểm phân biệt quan trọng so với các loại sẹo khác.
- Có thể phát triển theo thời gian, lan rộng dần, đôi khi không dừng lại sau khi vết thương đã lành.
Màu sắc
- Ban đầu thường có màu hồng nhạt, đỏ hoặc tím.
- Theo thời gian, màu có thể chuyển sang sẫm, nâu hoặc giống màu da nhưng vẫn nổi gồ.
Cảm giác tại vùng sẹo
- Một số người cảm thấy ngứa ngáy, châm chích hoặc căng tức khó chịu ở vùng sẹo.
- Một số sẹo lồi gây đau nhẹ, đặc biệt khi va chạm, cử động mạnh hoặc thay đổi thời tiết.
- Trường hợp nặng có thể khiến da căng cứng và khó vận động nếu nằm gần các khớp.
Thời điểm xuất hiện
- Sẹo lồi thường bắt đầu xuất hiện từ vài tuần đến vài tháng sau khi da bị tổn thương.
- Có thể tiếp tục phát triển trong nhiều tháng hoặc thậm chí vài năm nếu không được kiểm soát.
Vị trí thường gặp: Sẹo lồi thường hình thành ở các vị trí như: ngực trên, vai, lưng, cằm, quai hàm, dái tai hoặc vùng xỏ khuyên.
Việc nhận diện sớm sẹo lồi giúp bạn có thể can thiệp kịp thời, hạn chế mức độ lan rộng và tăng hiệu quả điều trị.
Ảnh hưởng của sẹo lồi
Mặc dù sẹo lồi là tổn thương lành tính, không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng nó lại ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng sống của người mắc.
Ảnh hưởng đến thẩm mỹ
- Đây là lý do khiến nhiều người cảm thấy tự ti và mặc cảm, đặc biệt khi sẹo lồi xuất hiện ở các vùng dễ nhìn như mặt, cổ, vai, tay.
- Với người làm trong các ngành nghề yêu cầu ngoại hình (như người mẫu, diễn viên, giáo viên, bán hàng…), sẹo lồi có thể trở thành rào cản nghề nghiệp.
Ảnh hưởng đến tâm lý
- Sẹo lồi kéo dài khiến nhiều người rơi vào tình trạng căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm nhẹ do cảm giác mặc cảm hoặc bị người khác chú ý quá mức.
- Một số người vì mặc cảm mà né tránh các hoạt động xã hội, mặc đồ kín đáo, ngại tiếp xúc.
Ảnh hưởng đến chức năng cơ thể
- Nếu sẹo lồi hình thành gần khớp như khuỷu tay, đầu gối, cổ… có thể gây hạn chế vận động, căng da hoặc gây đau khi cử động.
- Một số sẹo lớn có thể gây cản trở việc cạo râu, mặc đồ, mang phụ kiện hoặc trang sức.
Khó khăn trong điều trị
- Sẹo lồi khó điều trị dứt điểm và có tỷ lệ tái phát cao nếu không xử lý đúng phương pháp.
- Một số phương pháp điều trị gây tốn kém, kéo dài, đòi hỏi sự kiên trì và kết hợp đa dạng giữa y học hiện đại và chăm sóc tại nhà.
Tuy không nguy hiểm đến sức khỏe, nhưng sẹo lồi là một vấn đề phức tạp cả về thẩm mỹ lẫn tâm lý. Hiểu rõ những ảnh hưởng của nó sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
>>>Có thể bạn quan tâm: Kem trị sẹo vết mổ nào tốt nhất? Top 3 loại kem trị sẹo vết mổ tốt nhất hiện nay
Các phương pháp điều trị sẹo lồi hiện nay
Việc điều trị sẹo lồi thường gặp nhiều thách thức do đặc tính phát triển không kiểm soát và dễ tái phát. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học, hiện nay có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả, tùy theo mức độ sẹo, vị trí và nhu cầu thẩm mỹ.
Phương pháp không xâm lấn
- Gel hoặc kem bôi trị sẹo:
- Dành cho sẹo mới hoặc sẹo nhỏ.
- Thành phần phổ biến: Silicone gel, chiết xuất hành tây (Allium cepa), vitamin E, allantoin…
- Có tác dụng làm mềm sẹo, giảm đỏ, giảm ngứa.
- Miếng dán silicone hoặc băng ép:
- Giúp làm phẳng sẹo và giảm ngứa.
- Thường dùng liên tục trong 12–24 tuần để có hiệu quả.
Tiêm corticosteroid nội sẹo
- Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất hiện nay cho sẹo lồi.
- Thuốc được tiêm trực tiếp vào mô sẹo để ức chế sự tăng sinh collagen.
- Thường cần tiêm mỗi 3–4 tuần, kéo dài vài tháng.
- Tác dụng phụ có thể gặp: teo da nhẹ, thay đổi sắc tố da tại chỗ.
Laser trị sẹo
- Các loại laser như Fractional CO2, PDL (Pulsed Dye Laser) giúp làm mờ màu sẹo, làm phẳng mô sẹo và kích thích da tái tạo.
- Hiệu quả cao khi kết hợp với tiêm corticosteroid.
Phẫu thuật cắt bỏ sẹo
- Áp dụng cho sẹo lồi lớn, lâu năm, gây ảnh hưởng thẩm mỹ hoặc chức năng.
- Tuy nhiên, nguy cơ tái phát rất cao nếu không kết hợp với phương pháp hỗ trợ sau mổ như: tiêm steroid, chiếu laser, xạ trị nhẹ hoặc dán silicone.
Liệu pháp đông lạnh (cryotherapy)
- Dùng nitơ lỏng để đóng băng mô sẹo, làm chết tế bào xơ sợi.
- Phù hợp với sẹo nhỏ, nông, màu đỏ hoặc hồng.
Xạ trị liều thấp
- Thường chỉ định sau phẫu thuật cắt sẹo, nhằm ngăn sẹo tái phát.
- Chỉ dùng trong trường hợp đặc biệt vì có rủi ro tác dụng phụ về lâu dài.
Liệu pháp kết hợp: Trong thực tế, các bác sĩ da liễu thường phối hợp nhiều phương pháp như: tiêm + laser, phẫu thuật + băng ép, hoặc gel bôi + silicone + cryo để đạt hiệu quả tối ưu.
Phòng ngừa sẹo lồi
Vì sẹo lồi rất khó điều trị và có xu hướng tái phát, việc phòng ngừa từ đầu là giải pháp thông minh và tiết kiệm.
- Tránh tổn thương da không cần thiết: Hạn chế xỏ khuyên tai, xăm mình, cạo lông, hoặc các thủ thuật thẩm mỹ trên các vùng dễ bị sẹo lồi (vai, ngực, cổ).
- Chăm sóc vết thương đúng cách
- Làm sạch, sát khuẩn nhẹ và giữ ẩm đúng cách.
- Không tự ý bóc vảy hoặc nặn mụn.
- Tránh để vết thương nhiễm trùng – vì đây là nguyên nhân hàng đầu gây sẹo.
- Sử dụng sản phẩm ngừa sẹo sớm
- Trong vòng 1–2 tuần sau khi vết thương lành, có thể bắt đầu dùng:
- Gel silicone, miếng dán silicone hoặc kem chứa hành tây, vitamin E, chiết xuất thực vật làm dịu da.
- Tránh ánh nắng trực tiếp lên vùng da mới lành: Tia UV có thể làm sẹo thâm sạm và kích thích xơ hóa nặng hơn.
- Theo dõi kỹ với người có cơ địa sẹo lồi: Nếu từng bị sẹo lồi trước đó, nên thông báo với bác sĩ trước bất kỳ thủ thuật nào trên da để có biện pháp dự phòng.
Bạn nên tìm đến bác sĩ da liễu hoặc bác sĩ chuyên khoa thẩm mỹ nếu:
- Sẹo mới hình thành có dấu hiệu phát triển nhanh, đỏ, ngứa, đau.
- Sẹo lồi lớn dần theo thời gian và ảnh hưởng đến sinh hoạt, thẩm mỹ.
- Đã từng điều trị bằng thuốc bôi tại nhà nhưng không cải thiện.
- Cần tư vấn điều trị bằng laser, tiêm, hoặc phẫu thuật an toàn.
- Có cơ địa sẹo lồi, cần chuẩn bị phẫu thuật/xỏ khuyên và muốn phòng ngừa tái phát.
Sẹo lồi không đơn thuần là một “dấu tích” lành tính sau tổn thương da mà còn là vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến thẩm mỹ, tâm lý và chất lượng cuộc sống của người mắc. Với bản chất là một rối loạn trong quá trình làm lành vết thương, sẹo lồi đòi hỏi người bệnh phải hiểu rõ về nguyên nhân, dấu hiệu và các phương pháp điều trị phù hợp.
Dù điều trị sẹo lồi không dễ dàng và có thể tái phát, nhưng nhờ vào sự phát triển của y học hiện đại người bệnh hoàn toàn có cơ hội cải thiện thẩm mỹ và lấy lại sự tự tin. Quan trọng hơn cả, phòng ngừa luôn là biện pháp hiệu quả nhất. Chăm sóc vết thương đúng cách, can thiệp sớm nếu có cơ địa sẹo lồi, và tìm đến chuyên gia da liễu uy tín sẽ giúp bạn kiểm soát được tình trạng này ngay từ đầu.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp vấn đề với sẹo lồi, đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ – vì một làn da khỏe mạnh không chỉ là vẻ đẹp bên ngoài, mà còn là sự an tâm từ bên trong.
>>Xem thêm
Review kem trị sẹo Scar Gel Orlavi
Review kem trị sẹo Contractubex của Đức
Tài liệu tham khảo
- Berman, B., & Bieley, H. C. (1995). Keloids. Journal of the American Academy of Dermatology, 33(1), 117–123. https://doi.org/10.1016/0190-9622(95)90023-3
- Lee, J. Y., & Yang, C. C. (2015). Advances in the treatment of keloids. Journal of the Formosan Medical Association, 114(7), 582–589. https://doi.org/10.1016/j.jfma.2014.06.008
- Ogawa, R. (2017). Keloid and hypertrophic scars are the result of chronic inflammation in the reticular dermis. International Journal of Molecular Sciences, 18(3), 606. https://doi.org/10.3390/ijms18030606
- Roques, C., & Téot, L. (2008). The use of silicone gel sheeting in the treatment of hypertrophic and keloid scars. Journal of Wound Care, 17(2), 60–66. https://doi.org/10.12968/jowc.2008.17.2.28255
- Hiệp hội Da liễu Việt Nam (2020). Sẹo lồi và phương pháp điều trị hiện nay. Tạp chí Da liễu học và Thẩm mỹ, số 2(2020).
- MedlinePlus (U.S. National Library of Medicine). (2024). Keloids. Retrieved from: https://medlineplus.gov/keloids.html